Trên các kệ hàng tiêu dùng tại Việt Nam, sản phẩm dầu đậu nành Janbee đang thu hút sự chú ý của không ít người nội trợ. Giữa vô vàn các thương hiệu, Janbee tạo ra một dấu ấn riêng biệt nhờ một dòng chữ được in nổi bật trên bao bì: "sản phẩm được liên chi Hội Tim mạch Nhi & Tim bẩm sinh TP HCM khuyên dùng". Đối với nhiều người tiêu dùng, đặc biệt là các bậc phụ huynh quan tâm đến sức khỏe con nhỏ, dòng chữ này như một “bảo chứng vàng” cho chất lượng, một sự đảm bảo đến từ các chuyên gia y tế hàng đầu.
Sản phẩm Dầu đậu nành Janbee đang được bày bán trên thị trường hiện nayTuy nhiên, đằng sau sự tin tưởng ấy là một dấu hỏi lớn về tính hợp pháp và sự minh bạch của thông tin. Việc một tổ chức y tế chuyên ngành công khai “khuyên dùng” một sản phẩm thương mại cụ thể đã đẩy lằn ranh mỏng manh giữa một khuyến cáo chuyên môn độc lập và một hình thức quảng cáo thương mại đến bờ vực của sự hoài nghi.
sản phẩm gây chú ý bởi dòng chữ: "Sản phẩm được Liên chi Hội Tim mạch Nhi & Tim bẩm sinh TP HCM khuyên dùng"Ranh giới mong manh giữa khuyến cáo y khoa và quảng cáo thương mại
Để hiểu rõ bản chất vấn đề, trước hết cần xác định vai trò và chức năng của tổ chức đứng sau lời “khuyên dùng” này. Theo thông tin công bố chính thức, Liên chi Hội Tim mạch Nhi & Tim bẩm sinh TP.HCM là một tổ chức xã hội nghề nghiệp tự nguyện, hoạt động dưới sự quản lý của Hội Y học TP.HCM. Sứ mệnh của họ là tập hợp các chuyên gia, y bác sĩ đầu ngành để nghiên cứu khoa học, đào tạo, và nâng cao chất lượng chẩn đoán, điều trị các bệnh lý tim mạch ở trẻ em. Đây là một tổ chức có uy tín, hoạt động vì mục tiêu sức khỏe cộng đồng, không phải một đơn vị kinh doanh.
Chính vì vai trò chuyên môn đó, việc tên tuổi của Liên chi Hội xuất hiện trên bao bì một sản phẩm thương mại đã tạo ra một tình huống pháp lý và đạo đức phức tạp. Còn nhớ trường hợp tương tự đối với sản phẩm sữa lúa mạch Nestlé Milo có sử dụng tên "Viện Dinh Dưỡng" – một cơ quan chuyên môn trực thuộc Bộ Y tế trong các nội dung quảng cáo vừa xảy ra mới đây, theo Luật sư Vũ Quang Vượng - Giám đốc Công ty Luật TNHH Quang Vượng (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), pháp luật Việt Nam có những quy định rất chặt chẽ về quảng cáo thực phẩm. Cụ thể, Điều 7, Nghị định 15/2018/NĐ-CP nêu rõ, nội dung quảng cáo phải trung thực, chính xác, không gây hiểu nhầm về công dụng của sản phẩm. Đặc biệt, Khoản 2 Điều 27 của Nghị định này nghiêm cấm việc “sử dụng hình ảnh, thiết bị, trang phục, tên, thư tín của các đơn vị, cơ sở y tế, bác sĩ, dược sĩ, nhân viên y tế… để quảng cáo thực phẩm.”
Quay trở lại đối với sản phẩm Dầu đậu nành Janbee của Công ty Cổ phần Janbee, việc sử dụng cụm từ “khuyên dùng” từ một tổ chức y tế có sức nặng tâm lý rất lớn. Nó có thể khiến người tiêu dùng tin rằng sản phẩm Janbee có những đặc tính vượt trội, thậm chí có tác dụng hỗ trợ sức khỏe tim mạch tốt hơn các sản phẩm cùng loại khác trên thị trường. Đây là một lợi thế cạnh tranh không công bằng nếu nó không dựa trên một cơ sở khoa học độc lập, minh bạch và được cấp phép đúng quy định.
Nhiều ý kiến cho rằng, sản phẩm được gắn thêm tên của tổ chức y tế sẽ tạo được lợi thế cạnh tranh trên thị trườngĐiểm mấu chốt của vấn đề nằm ở chỗ: Liệu có một thỏa thuận chính thức bằng văn bản giữa Liên chi Hội Tim mạch Nhi & Tim bẩm sinh TP.HCM và Công ty Janbee cho phép sử dụng tên tuổi của họ hay không? Nếu có, nội dung và phạm vi của thỏa thuận này là gì? Đây là một thỏa thuận hợp tác khoa học thuần túy hay một hợp đồng thương mại? Sự im lặng từ các bên liên quan càng làm cho những nghi vấn này lớn dần. Để làm rõ thông tin, phóng viên đã gửi công văn đề nghị Liên chi Hội Tim mạch Nhi & Tim bẩm sinh TP.HCM trả lời chính thức, nhưng cho đến nay vẫn chưa nhận được bất kỳ phản hồi nào.
Khi niềm tin người tiêu dùng bị đặt cược
Nhiều ý kiến cho rằng, trong cuộc chiến giành thị phần, niềm tin của khách hàng là tài sản quý giá nhất. Việc sử dụng “bảo chứng” từ một tổ chức y tế có thể là con đường ngắn nhất để xây dựng niềm tin, nhưng cũng là con đường rủi ro nhất nếu thông tin thiếu minh bạch. Ban đầu, người tiêu dùng có thể bị thu hút và tin tưởng vào sản phẩm. Nhưng khi những nghi vấn được đặt ra mà không có lời giải đáp thỏa đáng, niềm tin đó có thể nhanh chóng biến thành sự hoài nghi và thất vọng. Họ sẽ tự hỏi: “Liệu sản phẩm có thực sự tốt như lời giới thiệu? Hay tôi chỉ là nạn nhân của một chiêu marketing?”
Vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của thương hiệu. Nghiêm trọng hơn, nó có thể làm xói mòn niềm tin của cả cộng đồng vào tính khách quan và sự vô tư của các tổ chức y tế. Khi một tổ chức khoa học có uy tín lại có thể dễ dàng bị gắn tên với một sản phẩm thương mại, người dân sẽ có lý do để hoài nghi về các khuyến cáo sức khỏe khác. Ranh giới giữa khoa học phục vụ cộng đồng và khoa học phục vụ thương mại sẽ bị xóa nhòa, gây ra những hệ lụy khôn lường cho xã hội.
Để thị trường phát triển một cách lành mạnh và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng, sự vào cuộc của các cơ quan quản lý nhà nước là cần thiết. Cần có một cuộc rà soát toàn diện về các hoạt động quảng cáo thực phẩm, đặc biệt là những trường hợp lạm dụng uy tín của ngành y tế. Đồng thời, cần có những chế tài đủ sức răn đe đối với các hành vi vi phạm.
Về phía doanh nghiệp và các tổ chức liên quan, sự minh bạch là chìa khóa để giải quyết khủng hoảng. Công ty Janbee cần công khai cơ sở pháp lý cho việc sử dụng dòng chữ “khuyên dùng” trên sản phẩm của mình. Liên chi Hội Tim mạch Nhi & Tim bẩm sinh TP.HCM cũng cần có một câu trả lời chính thức để bảo vệ uy tín và vai trò của mình. Chỉ khi mọi thông tin được làm rõ, niềm tin của người tiêu dùng mới có thể được củng cố và thị trường mới có thể vận hành trên nền tảng của sự trung thực và tôn trọng pháp luật.
