Năm 2025 chứng kiến sự vào cuộc quyết liệt của các lực lượng chức năng, từ Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước đến Công an các tỉnh, thành phố, nhắm thẳng vào các DN sản xuất yến sào có dấu hiệu gian lận. Thực trạng này gióng lên hồi chuông cảnh báo về sự tinh vi của gian lận thương mại, đe dọa trực tiếp đến niềm tin và sức khỏe của người tiêu dùng. Các vụ việc bị phanh phui cho thấy nguy cơ người tiêu dùng đang phải trả giá đắt cho một loại sản phẩm được quảng cáo "cao cấp" nhưng chất lượng bị đánh tráo một cách trắng trợn.
Tại Hà Nội, vụ việc tại Công ty TNHH Yến Trí Việt đã gây chấn động dư luận. Ngày 2/10/2025, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước đã ra quyết định xử phạt DN này số tiền kỷ lục 961,1 triệu đồng với 7 hành vi vi phạm. Hồ sơ vụ việc có dấu hiệu làm hàng giả đã được chuyển sang cơ quan công an để điều tra.
Sản phẩm nước yến của Công ty Yến Trí Việt có hàm lượng đường cao và năng lượng thấp
Trước đó, ngày 7/7/2025, đoàn kiểm tra liên ngành phát hiện hàng loạt sai phạm tại trụ sở công ty ở KĐT Geleximco. Mức độ gian lận được đánh giá là đặc biệt nghiêm trọng và tinh vi, không chỉ là nhãn mác mà còn là chất lượng cốt lõi:
Sản phẩm "Ăn kiêng" chứa đường vượt chuẩn: Một mẫu yến chưng đường ăn kiêng bị phát hiện có hàm lượng đường cao gấp 5,48 lần mức công bố. Năng lượng lại thấp hơn mức tối thiểu cho phép, gây rủi ro đặc biệt cho người mắc bệnh tiểu đường hoặc tim mạch.
Thiếu hụt Protein trầm trọng: Các sản phẩm khác như yến chưng Kids Canxi hay yến chưng đường phèn có hàm lượng protein – thành phần dinh dưỡng quan trọng nhất – thấp hơn công bố từ 10% đến 20%.
Việc công ty thừa nhận đã tiêu thụ phần lớn số sản phẩm vi phạm, với giá trị lên đến hơn 74 triệu đồng, cho thấy phạm vi ảnh hưởng rộng lớn đến người tiêu dùng. Hồ sơ đã chính thức được cơ quan công an thụ lý, điều tra vụ án từ ngày 30/9/2025.
Nghiêm trọng hơn tại Phú Thọ, vụ việc tại Công ty TNHH Yến sào Tuấn Dương & TKT đã bị khởi tố hình sự. Từ đầu tháng 6/2025, lực lượng chức năng đã tạm giữ hơn 23.400 đơn vị sản phẩm yến chưng. Kết quả kiểm nghiệm 8 mẫu cho thấy toàn bộ đều không đạt chỉ tiêu so với bản tự công bố, với tổng giá trị hàng vi phạm lên đến hơn 900 triệu đồng.
Sản phẩm yến chưng của Công ty Yến sào Tuấn Dương không đảm bảo hàm lượng Protein như trong công bố sản phẩm
Ngày 31/7/2025, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Phú Thọ đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với Giám đốc Bùi Minh Quyết về tội “Sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm” theo Khoản 3 Điều 193 Bộ luật Hình sự. Mức độ chế tài hình sự này cho thấy hành vi gian lận đã đạt đến mức độ đặc biệt nghiêm trọng, gây hậu quả nguy hại cho xã hội.
Gian lận trong kinh doanh yến sào không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn là mối đe dọa trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.
Thứ nhất, rủi ro cho nhóm dễ tổn thương. Yến sào thường được mua và sử dụng cho trẻ em, người già, phụ nữ mang thai hoặc bệnh nhân. Việc sản phẩm không đảm bảo chất lượng, bị pha trộn phụ gia, thạch, hoặc có hàm lượng đường vượt chuẩn, không mang lại giá trị dinh dưỡng như kỳ vọng, thậm chí có thể gây hại. Đặc biệt, việc sử dụng các sản phẩm gắn mác "đường ăn kiêng" nhưng có hàm lượng đường cao gấp 5 lần có thể dẫn tới các hệ lụy nghiêm trọng cho người bệnh tiểu đường và tim mạch.
Thứ hai, sự thao túng tâm lý người tiêu dùng. Các vụ việc cho thấy DN thường gắn mác "cao cấp", "nhập khẩu" hay "dành cho trẻ em" để tạo lòng tin và bán với giá cao. Người tiêu dùng dễ bị cuốn vào những lời quảng cáo "có cánh" trên mạng xã hội hay tâm lý sính hàng cao cấp, dẫn đến việc phải trả giá cao cho sản phẩm giả, thiếu protein hoặc không có giá trị dinh dưỡng.
Vi phạm trong sản xuất, kinh doanh yến sào được điều chỉnh bởi hệ thống pháp luật chặt chẽ, bao gồm Luật An toàn thực phẩm 2010 và các Nghị định 115/2018/NĐ-CP, Nghị định 124/2021/NĐ-CP. Chế tài rất rõ ràng, từ phạt tiền, thu hồi, tiêu hủy tang vật cho đến đình chỉ hoạt động và chuyển hồ sơ hình sự.
Thêm vào đó, Thông tư 12/2024/TT-BYT của Bộ Y tế, có hiệu lực từ 31/7/2025, ban hành QCVN 20-1:2024/BYT quy định giới hạn các chất ô nhiễm trong thực phẩm bảo vệ sức khỏe, tạo căn cứ kỹ thuật quan trọng để loại bỏ sản phẩm không đạt chuẩn.
Tuy nhiên, các chuyên gia nhấn mạnh, để khung pháp lý phát huy hiệu quả, việc thực thi cần quyết liệt hơn ở khâu hậu kiểm. Cần tăng cường kiểm soát sau khi sản phẩm đã lưu thông trên thị trường, đồng thời đẩy mạnh áp dụng tem truy xuất nguồn gốc điện tử bắt buộc nhằm ngăn chặn hàng giả, đặc biệt trong môi trường kinh doanh trực tuyến còn nhiều kẽ hở.
